Amerikan entellektüeline seslenmek

Değişim ihtiyacı o raddede ki, bütün dünya sansürsüz sesli düşünüşü seyrediyor. Demokratlar "yes we can" seçim sloganı yoğun bir içerik saklıyor. Bir itiraf, bir son çare çırpınışı. Üstelik kriz üstüne geldi.

Bir Amerikan varoluşculuğu var mıdır? Bu çok ırklı, çok renkli, çok dinli kozmopolit halk, iç dünyası saklı kalan bir halklar mozayiği midir?

Amerikan insanı Hakikat kaygısı çeker mi? Yoksa sadece dünyalık peşinde midir?

Ben derim ki, en azından her Newyorklu [any newyorker] İspanyol şairi Federico Garcia Lorca'nın Ozan Newyork'ta kitabından haberdar olmalıdır.

Lorca bu şiirlerinde çok karamsardır. O da her insan gibi bu çekici ülkeye gitmiş, Newyork'u görmüş ve orada 'yeni dünyayı' tanımaya koyulmuştur.

Lorca, Newyork'ta durmadan şiir yazdı. Amerika, bir şair karşısında sınav verdiğini bilemezdi. Amerikan rüyası paramparça oluyor bu şiirlerde. Böyle bir sonucu var.

Bir Akdenizli nereye kadar sessiz kalabilirdi? Lorca'nın bu şiirleri zeytin-dışı bir dünyanın katılığı karşısında duyulan hayal kırıklığının ürünleriyle doludur. Lorca'nın bu uzun dizeli şiirleri, şiirde sürrealist dalgaya bir katılma ve/veya bir karşılık olmuştur. Yer yer anlamsıza kayar gibi olursa da, kendini vermeyen anlam şairde devam etmektedir.

Bunları okuyan bir Amerikan insanının neler geçer içinden? En azından, ülkesinin yabancıların gözünden de görünebileceği idrâk etmesine yarar.

Bence Amerikan entellektüeli Poe'dan, Walt Whitman'dan, Frost'dan, William Carlos Williams'dan önce Lorca'yı bir okumalıdır. Meksika'yı küçümsemeyi bir tarafa bırakıp 'doğru düşünüşlü' (Yahya Kemal'in bir aydın ilkesidir, bununla ölçer) bir şair olan Octavio Paz'ı da unutmadan.

Değişim isteyen Amerikan entellektüele seslenmek: Seni rüyandan uyandıracak hiçbir şeye kızmayacaksın.

Tanrı bir ve İsa onun kulu, elçisi diyen Emerson'u keşfetmelisin. Ralph Waldo Emerson bir Unitarian diye onu küçümsememelisin. Denemeleriyle ağırbaşlı bir Amerika'nın temellerini attı. Emerson'un şiirleri çok özel bir ruh dünyasının şaşırtıcı ürünleridir. Şiirde yepyeni bir alan açanlardan. Öteki yenilikçiler bilinir, Emerson ihmal ediliyor. Buradan öyle görünüyor.

Amerikan entellektüeli, dünyası kuşatma altında olduğu için sesini duyuramıyor.

En çok Cumhuriyetçiler şartlamıştır. Amerikan insanı sanır ki, evrensel olmak eşittir emperyalist olmak!..

Bunun sonu "sevememek", sonucu ise: "sevilmemek". Amerika, Dünyayı umursamazsa, yaman çelişkidir bu. Bedeli olur.

Evet... Amerika emperyalizme sevdikçe, çelişkiye, gömülüyor. Ezen, vurup alan, kan özleyen Amerika, iddialarının altında kalmaya mahkûmdur: Özgürlük, saf inanç, insan hakları...

Türkçe'de bir deyiş vardır. Çocuklar aralarına almak istemediği zaman derler ki: Oyna ama sütten oynarsın!..

Kamil Eşfak Berki