Dolar niçin yükselecek

Dünya mali krizi Amerika’da başladı ve diğer ülkelere hızla yayıldı. Kriz, Amerikan ekonomisinde çıkmasına rağmen, Amerikan Doları diğer ülke para birimleri karşısında genelde değer kazandı.

Amerikan Doları 2008 yılının yaz aylarında Avrupa para birimi avro karşısında en düşük değerine ulaşmıştı. Krizle birlikte avro/dolar paritesi 1.60 düzeyine kadar tırmandı.

Lehman Brothers yatırım bankasının iflasının ardından dünya mali krizi yeni bir boyut kazanıp derinleşmeye başlayınca, avro/dolar paritesi hızla Amerikan Doları lehine gelişti. Krizi çıkaran ülke olmasına rağmen dolardaki bu hızlı değer artışı, aslında Amerikan Hazinesi’ne olan güveni gösterdi. Hatta dolar faizinin yüzde yarım oranına kadar indirilmesi bile dolara olan talebi azaltmadı.

Peki, niçin Amerikan Doları krize rağmen değer kazandı?

Değer kazandı, çünkü ellerindeki varlıkları satanlar dolar dışında bir para birimine yönelemediler ve yönelemezler de... Diğer para birimleri varlık satışlarıyla oluşan para talebini karşılayacak hacimde değiller. Ayrıca ünlü iktisatçı Milton Friedman’a göre, bir paranın rezerv para birimi olması için ardında güçlü bir devlet ve güçlü bir ordu bulunması şart. İşte bu özelliklere sahip olması nedeniyle Amerikan Doları mali ve ekonomik kriz ortamında bile güçlenmeye devam ediyor.

Türk parasına gelince... Türk Lirası, 2008 yılının ağustos ayına göre cuma günü Amerikan Doları karşısında yüzde 54,6 oranında değer kaybederek 1 lira 79 kuruşu aştı. Türk parasının değer kaybında Amerikan Doları’nın dünyada değerlenmesinin yanı sıra Merkez Bankası’nın uyguladığı faiz politikası da etkili oldu. Merkez, altı ay önceki söylemlerinin aksine gecelik faizleri piyasa beklentilerinin çok üzerinde düşürerek yüzde 11,5 seviyesine geriletti.

Merkez’in böylesine hızlı faiz indirimine gitmesi, bu güne kadar Türk parasına güvenip yatırım yapanları şaşırttı. Çünkü Merkez Bankası Başkanı her konuşmasında Türk parası dışında yatırım yapanların zararlı çıkacağını söylemişti. Ama son altı ay içinde öyle olmadı, Türk parasına yatırım yapanlar kaybetti. Diğer bir deyişle Türk parasıyla yatırım yapanlar yanıltıldı.

Yalnız Merkez Bankası, faizleri hızla düşürürken bir noktayı unuttu. Türkiye’nin dolar cinsinden yüzde 6,8 faiz oranıyla ihraç ettiği Eurobond faizleri yüzde 10,3’e yükseldi. Türkiye Hazinesi’nin dolara verdiği faizle Merkez’in Türk parası faizi neredeyse eşitlendi.

Peki, bu durumda yatırımcı Türk parasını tercih eder mi? Hayır etmez. Çünkü bizim Merkez Bankası kendisini Amerikan Merkez Bankası zannedip faizleri şaşırtıcı bir biçimde hızla indirdiği için dolar ve Türk parası faizlerinin birbirine yaklaşması kısa vadede Türk parasına daha da değer kaybettirecek.

Türk parası Amerikan Doları karşısında bu hızla değer kaybetmeye devam ettiği takdirde, teknik analizcilere göre, dolar karşısında önce ‘1 lira 80 kuruş - 1 lira 86 kuruş bandına’ girecek. Ardından bu bant içindeki bekleme süresi ve artışına göre ‘2 lira - 2 lira 25 kuruş bandı’ içinde hareket edecek.

Tabii şunu da unutmamak gerekir. Merkez Bankası 2006 yılında olduğu gibi birdenbire fikir değiştirip faizleri yükseltir veya diğer faktörler Türk parasını olumlu etkilerse, Türk parası teknik analizcilerin görüşlerinin aksine değer de kazanabilir. Zira dalgalı kur rejiminde kur riskini yatırımcı yüklenir. Bu yüzden herkes yüklenebileceği kadar kur riskini üzerine almalı. Yoksa yükselecek diye dolar alan kısa sürede batabilir de...

Süleyman Yaşar
09.03.2009